رژیم غذایی در دوران بارداری چیزی بیشتر از یک غذا

مقدمه

در دهه های اخیر شاهد افزایش قابل توجه شیوع بیماری هایی نظیر آسم، آتوپی(نوعی آلرژی پوستی)، چاقی، فشار خون بالا و دیابت هستیم که این امر اشاره ی مستقیم به تغییرات محیط زیست به عنوان یکی از علل احتمالی این بیماری ها و تغییرات نامطلوب دارد. در بین این عوامل حیاتی، رژیم غذایی یکی از عوامل تأثیر گذار حیاتی بر روی سلامت جامعه است. بر اساس فرضیه ی منابع و علل توسعه یافته ی سلامت و بیماری ها اغلب بیماری های دوران بزرگسالی نشأت گرفته از دوران جنینی هستند. بارداری “دوره ی بسیار مهم” در ایجاد شرایط آینده است. ارتباط رژیم غذایی مادر با برخی عواقب و عوارض دوران بارداری مانند مسمویت حاملگی یا همان پره اکلامپسی، فشار خون بالا، زایمان زودرس و لقاح پذیری نیز گزارش شده است.

در این مقاله ما توصیه های لازم برای رژیم غذایی مناسب در دوران بارداری را بررسی خواهیم کرد و با تمرکز بر روی کیفیت و کمیت مواد غذایی نظریه هایی ارائه می دهیم. هدف این مقاله تفسیری از دانش موجود و نشان دادن جنبه های رو به رشد رژیم غذایی مادر است.

نسبت اجزای سازنده ی رژیم غذایی مادر-کیفیت

توصیه های خاص و متعددی برای مصرف انواع مواد مغذی در دوران بارداری وجود دارند. این رژیم های غذایی متناسب با سنت ها و آداب و رسوم تغذیه ای و همچنین وضعیت تغذیه ای ملل مختلف متفاوت هستند.

تغذیه ی سالم و فعالیت جسمانی در دوران بارداری از افزایش وزن در این دوران جلوگیری می کنند. در نسل هایی که دچار سوء تغذیه هستند مصرف متعادل انرژی و پروتئین برای جلوگیری از وزن کم هنگام تولد، سن کم برای باروری و به دنیا آوردن نوزاد مرده توصیه می شود.

برای این منظور مقادیر مشخصی از مکمل های آهن و فولیک اسید به صورت مصرف روزانه یا متناوب توصیه می شود.

مکمل ویتامین A در مناطقی که کمبود ویتامین A یک مشکل بهداشت عمومی محسوب می شود توصیه می شود.

مکمل کلسیم در جمعیت هایی که مصرف کلسیم کم است توصیه می شود.

برای بانوانی که کافئین زیادی مصرف می کنند اجتناب از مصرف کافئین در دوران بادرای توصیه می شود.

نگرانی های عمومی در مورد افزایش وزن در دوران بارداری، مصرف فولیک اسید، آهن، کولین، اسید های چرب امگا 3 و ید کافی همچنین اجتناب از مصرف الکل و مواد غذایی که باکتری و متیل جیوه دارند وجود دارد. در پاراگراف اول، تفاوت بین افزایش کم نیاز به انرژی در مقایسه با افزایش زیاد در نیاز به ویتامین ها و مواد معدنی مشخص شد. با توجه به این نیازها خوردن غذاهای سرشار از مواد مغذی، وعده های غذایی منظم و ورزش و فعالیت بدنی منظم برای وزن بارداری ایده آل توصیه می شوند.

برای زنان باردار چاق، آن هایی که استانداردهای مراقبت و کاهش وزن برایشان هنوز به خوبی اثبات نشده است ، گیاهخواران با مصرف مقادیر کافی آهن و اسید دوکوساهکساهنوئیک و گیاهخوارانی که به علت کمبود مواد مغذی مشاوره خاص پزشکی لازم دارند نگرانی های جدی وجود دارد.

 تأکید بر مصرف ترکیب مناسبی از چربی و پروتئین، مکمل های آهن و همچنین مواد غذایی دارای کلسیم و ید وجود دارد. در دو سال اخیر ما مقالات مهمی تحت عناوین مرتبط به رژیم غذایی و باروری، عوارض دیابت و چاقی در زنان باردار، عوارض متابولیک چاقی بارداری، تأثیر رژیم غذایی غنی از پلی فنل، استفاده از پروبیوتیک ها وپری بیوتیک ها، میکروبیوم مادری و رشد و توسعه ی سیستم ایمنی نوزاد، مزایای رژیم غذایی مدیترانه ای و برنامه ریزی های ژنتیکی را شناسایی کرده ایم.

درشت خوراکی ها

پروتئین

در زمینه کیفیت رژیم غذایی هم مقدار پروتئین مهم است و هم ترکیب  ساختار آن. به طور کلی پروتئین های حیوانی نسبت به پروتئین های گیاهی از کیفیت بالاتری برخوردار هستند. توصیه می شود گوشت به عنوان منبع اصلی پروتئین در دوران بارداری استفاده شود.

با این وجود، باید این را نیز مورد توجه قرار داد که انواع رژیم های غذایی گیاهی مانند رژیم غذایی گیاهخواران با کمبود مواد معدنی همراه هستند و  دارای نتایج نامطلوب بارداری هستند. در این زمینه یک رژیم غذایی گیاهخواری می تواند منجر به کمبود ویتامین B₁₂، و آهن شود همچنین باعث کاهش اسید دوکوساهکساهنوئیک، زینک و آهن شده و خطر مسمومیت حاملگی و رشد ناکافی مغز را افزایش می دهد. با این حال، در یک رژیم غذایی سرشار از لاکتوز، ویتامین D، فولیک اسید، ید، آهن، ویتامین B₁₂ و زینک در رژیم هایی که فاقد ماهی با اسید دوکوساهکساهنوئیک ترکیب می شود مواد مغذی را در دوران بارداری تأمین می کند .

اخیرا مطالعات نشان داده اند مصرف گوشت قرمز با خطر ابتلا به سرطان ارتباط دارد، برخی نگرانی ها در مورد نیاز به پروتئین در دوران بارداری را افزایش می دهد اما تا کنون هیچ شواهدی مبنی بر اینکه این رژیم غذایی تأثیر منفی بر سلامت کودک دارد وجود نداشته است.

چربی

چربی در رژیم غذایی زنان باردار بسیار مهم است به خصوص در زمینه ترکیبات اسیدهای چرب عمدتا اسید دوکوساهکساهنوئیک و ایکوزاپنتانوئیک. اسیدهای چرب امگا 3 برای رشد مغز و عملکرد مناسب شبکیه چشم بسیار مفید هستند. در اکثر تحقیقات اسید دوکوساهکساهنوئیک خون مادر با رشد و ارتجاع عضلانی، سیالیت غشاء، و شکل گیری عضله های ثانویه همراه است.

کربوهیدرات ها

کربوهیدرات ها اجزای ضروری یک رژیم غذایی سالم هستند. با این حال افزایش مصرف کربوهیدرات منجر به افزایش چربی می شود و مصرف کربوهیدرات با مقدار کافی پروتئین منجر به چاقی نوزاد خواهد شد که این امر نامطلوب است. علاوه بر این در یک رژیم غذایی غنی از چربی های اشباع وکربوهیدرات ها در طول بارداری علائم آسم خفیف را در پی دارد و می تواند سلامت نوزاد را تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر این، تغییر الگوی تغذیه ای مادر با کاهش کربوهیدرات و افزایش فعالیت فیزیکی می تواند وضعیت التهاب همراه با چاقی را در زنان باردار کاهش دهد. به همین نحو، تعدیل میزان کربوهیدرات/پروتئین می تواند از افزایش وزن بارداری جلوگیری می نماید.

فیبر

نقش اصلی فیبر تعدیل میکروبیوم روده است. یک رژیم غذایی با فیبر بالا با تأثیر بر میکروبیوم روده می تواند از آسم جلوگیری کند.. اسیدهای چرب کوتاه زنجیره(استات، پروپیونات، بوتیرات) تأثیر ضد التهابی دارند اما یکپارچگی اپیتلیال را نیز تحت تأثیر قرار می دهند

ریز خوراک ها

آهن

آهن یکی از مهمترین میکرو مغذی هاست. جذب معمولی آن از گیاهان کم است و می تواند توسط فیتات و پلی فنل ها که در برخی محصولات گیاهی وجود دارند کمتر هم شود. جذب آهن از گوشت قرمز بالاتر است.

مصرف کم و نامناسب آهن در دوران بارداری با خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی نوزاد در بزرگسالی همراه است

ید

ید یکی دیگر از میکرو مغذی های بسیار مهم است. کمبود ید منجر به پرکاری تیروئید بعد از زایمان، مرگ و میر پیش از زایمان و کم کاری تیروئید نوزاد می شود. مصرف نادرست و مقدار کم ید در دوران بارداری خطر سقط ناگهانی جنین، مرگ و میر، نقص مادرزادی، اختلالات عصبی و آسیب مغزی را افزایش می دهد. ماهی و صدف، میوه  ها، سبزیجات، شیر، تخم مرغ و گوشت منابع غنی ید در رژیم غذایی روزمره هستند.

کلسیم و ویتامین D

منبع اصلی کلسیم شیر و فرآورده های لبنی (50%)، غلات (11%) و سبزیجات (11%) است. این ماده جهت استخوان سازی حیاتی است اما مرتبط با وزن تولد، زایمان زودرس و فشار خون مناسب نیز هست.

مطالعات اخیر در مورد ویتامین D در دوران بارداری ارتباط آن با مسمومیت بارداری و سزارین را نشان میدهد همچنین با تحمل گلوکز، الگوی رشد غیر طبیعی جنین، زایمان زودرس و نارسایی تولید مثل نیز مرتبط است. در هفته های اول بارداری سطح ویتامین D علی رغم مقدار مصرفی آن 2-3 برابر می شود اما اهمیت این پدیده ناشناخته است. این مکانیسم می تواند سطوح مورد نیاز را در طول بارداری حفظ کند اگر ذخایر این ویتامین قبل از زایمان طبیعی باشد. مقدار کمتر از 20 میلی لیتر با نتایج نامطلوبی در بزرگسالی مانند آسم، اختلالات عصبی و شرایط خود ایمنی همراه است. منابع اصلی ویتامین D در رژیم غذایی روغن ماهی و ماهی است. مقادیر کمتری از این ویتامین در تخم مرغ، کره و پنیر وجود دارد اما مهمترین راه جذب آن قرار گرفتن پوست در معرض اشعه های فرابنفش حاصل از تابش نور خورشید و استفاده از مکمل هاست.

فولیک اسید

فولیک اسید در پیشگیری از اختلالات عصبی بسیار مهم است. مقدار توصیه شده ی آن در دوران بارداری به 50% هم می رسد و مقدار توصیه شده از 400 الی 800 میکرو گرم از دو ماه قبل از بارداری است که در سه ماهه اول ضروری است و می تواند بعد از دوازدهمین هفته بارداری نیز ادامه یابد.

بیسفنول آ

تماس محیطی با مواد مضر و خطرناک به خصوص آن هایی که در مواد غذایی هستند در دوران بارداری بسیار نگران کننده است. بیسفنول آ در انواع مختلف بسته بندی های مواد غذایی و همچنین به عنوان افزودنی در برخی مواد غذایی استفاده می شود. تماس با این مواد با چاقی، اختلالات عصبی، اضطراب، افسردگی، رفتارهای دو گانه جنسیتی و اختلال بیش فعالی همراه است.

نسبت اجزای سازنده ی رژیم غذایی مادر-کمیت

افزایش وزن بارداری

این تغییر در شیوع بیماری ها مربوط به تغییر سبک زندگی است اما برخی از وقایع در دوران بارداری و زایمان نیز مهم هستند. افزایش وزن بارداری از عوارض زایمان است و باعث ایجاد مشکلاتی برای سلامت کودک در آینده می شود. افزایش وزن بارداری و مقادیر بیش از 4000 گرم در هنگام تولد خطر چاقی در آینده را دو برابر می کند. مصرف بیش از حد کالری در دوران بارداری منجر به سقط جنین، دیابت، مسمومیت بارداری در مادران و چاقی و دیابت نوع 2 در کودکان می شود. این اثر دیابتی ارثی است. این مکانیسم احتمالا با بیان جابجایی ژن جُفت مرتبط است.

برنامه ریزی متابولیک، خطر بیماری های قلبی عروقی و متابولیسم کورتیزول

تعداد قابل توجهی از مطالعات رابطه ی سببی بین وزن تولد، به دست آوردن وزن مناسب و خطر بیماری های قلبی عروقی را با تغییر عملکرد کبد و پانکراس اثبات کرده اند. کبد چرب در مواقعی که وزن نوزاد طبیعی است می تواند به علت چربی بالای مادر یا کمبود پروتئین باشد. افزایش وزن در ماه های اول نوزادی خطر ابتلا به کبد چرب غیر الکلی را در بزرگسالی افزایش می دهد. در انسان ها وزن کم هنگام تولد همراه با شکل گیری  سلول های بتا وابسته به لوزالمعده و SGA سبب کاهش تعداد سلول های بتا می شود. در نتیجه LBW یا SGA منجر به مقاومت انسولین یا دیابت در بزرگسالی می شوند. افزایش سریع وزن در اوایل نوزادی در کودکانی با LBW خطر ابتلا به بیماری های نامطلوب متابولیکی را افزایش می دهد.

نوزاد می تواند در برابر سطوح بالای کورتیزول مادر توسط آنزیم 11β-HSD محافظت شود. این مانع هرچند توسط بیماری های ثانوی و عوارض زایمان مانند مسمومیت زایمان، زایمان زودرس و همچنین تأخیر رشد داخل رحمی، دارو و غذا مختل می شود.. در انسان ها، ارتباط بین استرس مادری در سه ماهه سوم و کم حواسی و کاهش واکنش در نوزادان ارتباطی با BSID و رشد ذهنی در ماه هشتم دارد. مطالعات اپیدمیولوژیک ارتباط بین چاقی مادر و عوارض متابولیک با  اختلالات عصبی مانند اسکیزوفرنی، اضطراب و افسردگی، ADSD و ASP را نشان می دهد.

برنامه ریزی آتوپی و آسم

ممکن است عجیب نباشد اما آلرژی غذایی معمولا اولین نشانه های آتوپی در زندگی هستند، آتوپی و آسم شرایطی هستند که تحت تأثیر رژیم غذایی مادر هستند. رژیم های متنوع در رابطه با خطر ابتلا به این وضعیت مورد بررسی قرار گرفتند. یک رژیم غذایی کامل که غنی از انواع مواد غذایی است سودمند به نظر می رسد. به خصوص رژیم غذایی غنی از روغن ماهی و پروبیوتیک ها، آنتی اکسیدان ها و ویتامین ها. فولیک اسید یک اهدا کننده ی متیل شناخته شده است که وضعیت متیلاسیون را تحت تأثیر قرار می دهد اما در مقادیر خاص به دلیل مکانیسم اپی ژنتیکی اثر معکوس دارد. مقادیر بالای فولیک اسید(بیش از 5 میلی گرم در روز) در اواخر بارداری عاملی خطرساز برای آلرژی است. در مقابل، نیکوتینیک اسید که یک اهدا کننده ی متیل است خطر اگزما را در 12 ماهگی کاهش می دهد.

نتیجه

در اینجا ما سعی کردیم به سوالات مربوط به دوران بارداری پاسخ دهیم. چه چیزی بخوریم؟ چقدر بخوریم؟ چرا این مهم است؟ توصیه هایی توسط نویسنده های مختلف براساس دانش جامع ارائه شده است. با این حال تفاوت هایی وجود دارد- تفاوت هایی در جمعیت های مختلف که وابسته به آداب و رسوم و نوع خوردن غذا هستند و مداخلاتی که برای جمعیت تعریف شده اند. برخی نگرانی ها در مورد مقادیر کافی فولیک اسید، DHA و ید وجود دارد. با این حال تعیین یک رژیم مناسب برای یک زن باردار سخت به نظر می رسد. برنامه هایی نظیر نووِل که بر روی گوشی های هوشمند قابل نصب هستند می توانند موثر باشند. هرچند این الگوریتم باید توسط مسئولین تأیید شود. امروزه غذا خوردن سالم امری مهم بوده و تعهدی برای سلامت نسل آینده محسوب می شود.

 برگرفته از مقاله: Diet in pregnancy—more than food

رژیم غذایی در دوران بارداری_چیزی بیشتر از یک غذا

کپی برداری با ذکر منبع بلامانع می باشد

نویسندگان: H. Danielewicz1 & G. Myszczyszyn2 & A. Dębińska1 & A. Myszkal2 & A. Boznański 1 & L. Hirnle2  

تاریخ مقاله: 2017  

گردآوری: دکتر مهرداد حاجیلویی  

ترجمه: هما کاشفی  

ویرایش و خلاصه نویسی: علیرضا امیدی